Στον Τούρκο συγγραφέα Ορχάν Παμούκ το Νόμπελ Λογοτεχνίας
 

Ο Τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ τιμήθηκε την Πέμπτη με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2006, ανακοινώθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία.

Αιτιολογώντας την επιλογή της για την ανώτατη αυτή λογοτεχνική διάκριση, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 10 εκατ. σουηδικών κορωνών (περίπου 1,1 εκατ. ευρώ), η Σουηδική Ακαδημία παρατηρεί ότι ο Παμούκ «στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γεννέθλιας πόλης του, ανακάλυψε νέα σύμβολα για να περιγράψει τη σύγκρουση και την σύνδεση των πολιτισμών».

Στόχος των εθνικιστών για την υπεράσπιση της αρμενικής και της κουρδικής υπόθεσης, ο 54χρονος Παμούκ, γέννημα-θρέμμα της Κωνσταντινούπολης, είναι ο δημιουργός ενός έργου που περιγράφει με γλαφυρότητα τον οδυνηρό διχασμό της τουρκικής κοινωνίας ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση.

Χαρακτηριστικό των αντιδράσεων που προκάλεσε στην Τουρκία η απονομή του Νόμπελ στον Ορχάν Παμούκ είναι το κεντρικό δημοσίευμα στο δικτυακό τόπο της Hurriyet. Υπό τον τίτλο «αρμενική σκιά στο Νόμπελ» η εφημερίδα γράφει: «Περιμέναμε επί χρόνια. Τελικά πήραμε το Νόμπελ αλλά δεν το χαρήκαμε. Η τύχη παίζει περίεργα παιχνίδια. Σήμερα ψηφίστηκε στη γαλλική Εθνοσυνέλευση το νομοσχέδιο που ποινικοποιεί την άρνηση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Μία ώρα αργότερα ήλθε από τη Σουηδία η είδηση ότι ένα Τούρκος πήρε για πρώτη φορά το βραβείο Νόμπελ. Το βραβείο Νόμπελ για τη Λογοτεχνία δόθηκε στον συγγραφέα Ορχάν Παμούκ που στο παρελθόν είχε πει ότι 'στην Τουρκία σκοτώθηκαν ένα εκατομμύριο Αρμένιοι'. Η διαδοχή των δύο γεγονότων προκάλεσε μπαράζ αντιδράσεων».

Το έργο του

Ο Παμούκ έχει γράψει συνολικά δέκα μυθιστορήματα, εκ των οποίων τα έξι έχουν μεταφραστεί και στην ελληνική γλώσσα. Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει τα μυθιστορήματά του «Καινούργια ζωή», «Ισταμπούλ», «Με λένε κόκκινο», «Το λευκό κάστρο», «Το μαύρο βιβλίο» και «Το σπίτι της σιωπής».

Τα φετεινά Νόμπελ θα απονεμηθούν στη διάρκεια επίσημης τελετής στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη.

Ο Ορχάν Παμούκ δήλωσε στη σουηδική εφημερίδα Svenska Dagbladet ότι «είναι χαρούμενος και νοιώθει τιμή, αλλά και ευχαρίστηση» για τη διάκριση. Ερωτηθείς εάν θα παραστεί στην τελετή απονομής, ο 54χρονος Τούρκος λογοτέχνης απάντησε καταφατικά λέγοντας μάλιστα ότι η εμπειρία θα είναι συναρπαστική.

Πέρυσι το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε στον Βρετανό δραματουργό Χάρολντ Πίντερ.

Συγχαρητήρια με ενστάσεις

Το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας χαιρέτισε την απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας να τιμήσει με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας τον Ορχάν Παμούκ. «Είμαι πολύ ευτυχής και τον συγχαίρω» δήλωσε ο υφυπουργός Πολιτισμού Μουσταφά Ισέν στο τηλεοπτικό δίκτυο NTV.

Η επιβράβευση αυτή, πρόσθεσε, «θα προσελκύσει τη διεθνή προσοχή στην τουρκική λογοτεχνία και σε άλλους Τούρκους συγγραφείς».

Όταν ερωτήθηκε για το κατά πόσον είναι ειλικρινής η κυβερνητική αυτή ευφορία για την τιμητική διάκριση του Ορχάν Παμούκ, ο Ισέν απάντησε: «Με ενδιαφέρει μόνον ο μυθιστοριογράφος Παμούκ. Οι άλλες του ενέργειες δεν με ενδιαφέρουν. Πιστεύω ότι είναι ένας καλός μυθιστοριογράφος και πιστεύω ότι επιβραβεύθηκε για τα μυθιστορήματά του».

Στο Παρίσι, ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ εξέφρασε τη χαρά του για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Παμούκ, χαρακτηρίζοντας τη ματιά του τελευταίου στην τουρκική κοινωνία «δυνατή και φιλελεύθερη».

«Χαίρομαι ιδιαίτερα» δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος και πρόσθεσε: «Ο τρόπος με τον οποίο βλέπει την κοινωνία είναι ιδιαίτερα οξυδερκής, δυνατός και φιλελεύθερος».

Με τη σειρά του, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγερ χαιρέτισε την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Παμούκ, «έναν γεφυροποιό ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρώπη».

Ο Στάινμαγερ δήλωσε ότι ο συγγραφέας είναι ένας εκπρόσωπος της επιθυμίας της πλειοψηφίας των Τούρκων να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε μία δικαστική υπόθεση πέρυσι, που θεωρήθηκε κριτήριο για το βαθμό της ελευθερίας της έκφρασης στην Τουρκία, ο Ορχάν Παμούκ κατηγορήθηκε για προσβολή του «τουρκισμού». Η κατηγορία αφορούσε σε δήλωσή του σε ελβετική εφημερίδα ότι στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου βρήκαν το θάνατο στην Τουρκία ένα εκατομμύριο Αρμένιοι και ότι τις τελευταίες δεκαετίες σκοτώθηκαν 30.000 Κούρδοι.

Η κριτική που ασκεί στην αποτυχία της σύγχρονης Τουρκίας να αντιμετωπίσει σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της ανέδειξε τον Παμούκ σε σύμβολο της ελευθερίας της σκέψης, τόσο στον κόσμο της λογοτεχνίας, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τις πύλες της οποίας κρούει η χώρα του.

Υπάρχουν και ορισμένοι που, αν και θαυμάζουν το έργο του διάσημου Τούρκου συγγραφέα, θεωρούν ότι η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας ελήφθη περισσότερο με πολιτικά, παρά με λογοτεχνικά κριτήρια.

«Με όλο το σεβασμό μου προς τον Ορχάν Παμούκ, τα βιβλία του οποίου διαβάζω και εκτιμώ, πιστεύω ότι τα σχόλιά του για την αρμενική γενοκτονία έπαιξαν ρόλο στο να κερδίσει το βραβείο» δήλωσε στην Αγκυρα ο πολιτικός αναλυτής Σουάτ Κινικλίογλου.

«Πιστεύω ότι πολλοί Τούρκοι θα το δούν έτσι το πράγμα και δεν θα χαρούν... Σε όλη αυτή την ιστορία υπάρχει μία πολιτική διάσταση. Δεν πιστεύω ότι επελέγη καθαρά επί τη βάσει της λογοτεχνικής του δεινότητας» πρόσθεσε ο ίδιος.

«Η μοίρα της Κωνσταντινούπολης είναι η μοίρα μου. Είμαι προσκολλημένος σε αυτή την πόλη, διότι αυτή με έκανε αυτό που είμαι» είχε πει ο ίδιος ο Παμούκ.