Deja vu: το μυστήριο της μνήμης
 

Το μυστηριώδες φαινόμενο του deja vu έβαλαν στο στόχαστρο οι επιστήμονες, προκειμένου να κατανοήσουν τις διαδικασίες που ενεργοποιούνται όταν μας δημιουργείται η πεποίθηση ότι κάποια γεγονότα τα έχουμε ξαναζήσει.

Υπολογίζεται ότι περίπου το 97% των ανθρώπων έχουν βιώσει deja vu.

Δυο διαδικασίες-κλειδιά συμβάλλουν για να αναγνωρίσει κάποιος ένα οικείο αντικείμενο ή στιγμιότυπο. Πρώτον, ο εγκέφαλος ανατρέχει στην μνήμη για να ελέγξει αν το περιεχόμενο του στιγμιοτύπου έχει ιδωθεί στο παρελθόν. Αν κάτι τέτοιο έχει όντως συμβεί, ένα άλλο τμήμα του εγκεφάλου αναγνωρίζει το στιγμιότυπο ή το αντικείμενο ως οικείο. Στο deja vu, αυτή η δεύτερη διαδικασία προκύπτει ως λάθος, με αποτέλεσμα το αίσθημα οικειότητας να προκαλείται εσφαλμένα από ένα καινούργιο αντικείμενο ή στιγμιότυπο.

Η ερευνητική ομάδα του Leeds Memory Group υποστηρίζει ότι έχει κάνει σημαντικά βήματα στην εργαστηριακή δημιουργία της συγκεκριμένης αίσθησης μέσω ύπνωσης. Η ύπνωση χρησιμοποιήθηκε για να «αφυπνίσουν» το δεύτερο τμήμα της διαδικασίας αναγνώρισης και να δημιουργήσουν αίσθηση οικειότητας για κάτι που οι συμμετέχοντες δεν είχαν ξαναδεί ποτέ.

Οι ερευνητές έδειξαν στους εθελοντές 24 συνηθισμένες λέξεις και αφού τους υπνώτισαν, τους είπαν ότι όταν θα τους ξαναπαρουσίαζαν μία λέξη σε κόκκινο πλαίσιο, αυτοί θα αισθάνονταν ότι η λέξη είναι οικεία, αν και δεν θα ήξεραν πότε ήταν η τελευταία φορά που την είδαν. Αν η λέξη ήταν σε πράσινο πλαίσιο, θα σήμαινε ότι η λέξη ανήκε στην αρχική λίστα των 24.

Αφού συνήλθαν από την ύπνωση, οι εθελοντές είδαν μια σειρά λέξεων σε πλαίσια ποικίλων χρωμάτων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που δεν ήταν στην πρώτη λίστα των 24 και οι οποίες είχαν είτε κόκκινο είτε πράσινο πλαίσιο.

Από τα 18 άτομα που συμμετείχαν, οι δέκα ανέφεραν μια περίεργη αίσθηση όταν είδαν καινούργιες λέξεις σε κόκκινο πλαίσιο και πέντε δήλωσαν ότι σίγουρα ήταν deja vu.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Alan Brown, ειδικό στο φαινόμενο του deja vu στο South Methodist University του Ντάλας, «το να χρησιμοποιείς υποβολή για να ενεργοποιήσεις ή να εξομοιώσεις μία εμπειρία deja vu μπορεί δυνητικά να είναι ένας αποδοτικός τρόπος για να διερευνήσεις το φαινόμενο. Δεν ξέρω πολλές λεπτομέρειες για το πρόγραμμα του Leeds αλλά από αυτά που ξέρω, φαίνεται ότι είναι μια εργασία με ενδιαφέροντα αποτελέσματα».

Ο ερευνητής Akira O'Connor παρουσίασε τα ευρήματα στο Διεθνές Συνέδριο Μνήμης που έλαβε χώρα στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.